Jedni idą przez życie jak burza i nie poddają się przeciwnościom. Innym wiatr wieje w oczy i ciągle mają pod górę. Dlaczego tak się dzieje? Na jakiej loterii los wygrali ci pierwsi i czy każdy może taki los wyciągnąć?

Współpraca psychologów i praktyków z obszaru rozwoju kompetencji miękkich doprowadziła do stworzenia i zdefiniowania koncepcji, która w wysokim stopniu przekłada się na to, w jaki sposób reagujemy na otaczający nas świat. Ukuli oni pojęcie „siły i odporności psychicznej” (ang. Mental Toughness), które wydaje się brakującym ogniwem dla zrozumienia różnic w osiąganiu przez nas celów. Odporność psychiczną definiuje się jako „wąską cechę osobowości, determinującą w znacznym stopniu sposób, w jaki ludzie reagują na wyzwania, stres i presję, niezależnie od okoliczności” (Clough & Strycharczyk 2012).

DAM RADĘ

Badania prowadzone w środowiskach biznesowych, w edukacji i wśród sportowców wskazują, że odporność psychiczna jest bezpośrednio związana z efektywnością osobistą. Osoby takie charakteryzuje zazwyczaj podejście „dam radę”. Jest im znacznie łatwiej zaakceptować zmianę, dostrzec aspekty pozytywne tam, gdzie inni widzą tylko negatywne, a także chętniej biorą na siebie odpowiedzialność za podejmowane działania. Przekłada się to na ich ogólny dobrobyt i pozytywne nastawienie. Lepiej radzą sobie z przeciwnościami, dostrzegając pozytywne aspekty każdej sytuacji, potrafią zauważać i wykorzystywać możliwości tam, gdzie inni widzą zagrożenia. Osoby odporne psychicznie są bardziej skłonne do podejmowania ryzykownych działań, wierzą, że im się uda.

Im wyższy w nas poziom odporności psychicznej, tym wyższe poczucie dobrostanu (ang. well-being), pozytywny odbiór świata zewnętrznego, lepsze samopoczucie, a nawet zdrowie.

Odporność psychiczna wykazuje pozytywną korelację z aspiracjami zawodowymi. Osoby odporne psychicznie wydają się ambitniejsze. Może to stać się szczególnie istotne zarówno w sferze zawodowej, jak i społecznej. Istnieje też wyraźna zależność pomiędzy poziomem odporności psychicznej danej osoby a jej zdolnością do znalezienia pracy, zwłaszcza ta kiej, która jest dla niej interesująca. Osoby o wyższej odporności są też bardziej konkurencyjne na rynku pracy.

Im wyższy w nas poziom odporności psychicznej, tym wyższe poczucie dobrostanu, pozytywny odbiór świata zewnętrznego, lepsze samopoczucie, a nawet zdrowie

KOMPONENTY ODPORNOŚCI, CZYLI KONCEPCJA 4C

Badania w Instytucie Psychologii na Uniwersytecie Hull w Wielkiej Brytanii pod kierunkiem prof. Petera Clougha pozwoliły na identyfikację czterech komponentów odpowiedzialnych za ukształtowanie odporności psychicznej. Nazywa się je „4C” i są to: kontrola/ wpływ (Control), zaangażowanie (Commitment), wyzwanie (Challenge) i pewność siebie (Confidence). Kontrola rozumiana jest jako zakres, w którym osoba czuje, że steruje swoim życiem. Jest to w pewnym sensie nasze poczucie sprawczości i wpływu na własne życie. Niektóre osoby wierzą, że mogą wywrzeć znaczący wpływ na swoje środowisko. Z drugiej strony są osoby przekonane, że większość zdarzeń, których są częścią, dzieje się poza ich osobistą kontrolą, oraz że nie są w stanie wywrzeć jakiegokolwiek wpływu zarówno na samych siebie, jak i na innych. W przypadku kontroli mówimy o jej dwóch wymiarach: wpływu na własne emocje oraz wpływu na własne życie. Zaangażowanie jest rozumiane jako umiejętność angażowania się w zadania oraz wytrwałość i konsekwencja w realizacji celów. Umiejętność ta wyraźnie nas różnicuje. Jedni łatwo się rozpraszają, nudzą lub koncentrują swoją uwagę na czymś innym, podczas gdy inni są w stanie łatwiej wytrwać w zamierzeniach, nie zniechęcają się i doprowadzają każdy cel czy zadanie do końca.

Psychologia

Wyzwanie to trzeci element modelu, który nas różnicuje. Niektórzy uważają wyzwania i problemy za szanse, okazje do rozwoju, uczenia się, natomiast inni skłaniają się do postrzegania wyzwania jako zagrożenia. Ten komponent pokazuje, w jakim stopniu dana osoba skłonna jest postrzegać wyzwanie jako szansę. Osoby osiągające wysokie wyniki na tej skali mają tendencje do aktywnego wyszukiwania sytuacji umożliwiających samodzielny rozwój, podczas gdy osoby notujące niskie wyniki będą unikać takich sytuacji – ze strachu przed porażką lub z powodu niechęci do wysiłku.

Pewność siebie to ostatni element. Osoby o dużej pewności siebie wierzą w sukces realizowanych zadań, są pewne swoich kompetencji i umiejętności, chętnie biorą na siebie odpowiedzialność, mają wysokie poczucie własnej wartości. Osoby o niskiej pewności siebie nie dość, -że są niepewne swoich kwalifikacji, to jeszcze mają obawy przed wypowiadaniem się, bronieniem swoich racji. Często się porównują z innymi, nie mają zaufania do swojego sposobu działania. W przypadku pewności siebie mówimy zarówno o wierze we własne umiejętności, jak i o pewności siebie, śmiałości w relacjach interpersonalnych.

ODPORNOŚĆ PSYCHICZNA DLA KAŻDEGO Z NAS

Przeciwieństwem odporności psychicznej jest wrażliwość psychiczna, która oznacza większą podatność na niepowodzenia, dostrzeganie częściej zagrożeń zamiast możliwości, brak wytrwałości, szybsze poddawanie się. Wydaje się, że to same negatywne cechy, ale niekoniecznie tak jest. Nasza różnorodność jest wartością samą w sobie i tak naprawdę to, co jest istotne, to nasz indywidualny wybór, byśmy czuli się dobrze we własnej skórze.

Każdy z nas jest obdarzony pewną siłą i odpornością psychiczną. Jeżeli podejmiemy taką decyzję, możemy nad nią pracować, wzmacniać ją i rozwijać. O ile jesteśmy gotowi wyjść poza swoją sferę komfortu. Również ludzie o wrażliwej psychice mogą z powodzeniem stosować odpowiednie narzędzia i techniki, aby lepiej e sobie radzić w życiu. W procesie wzmacniania odporności psychicznej ważnych jest kilka czynników: Samoświadomość – czemu zachowuję się w określony sposób?

Dobrze nakierowana interwencja

– co mogę zrobić, co powinienem zrobić?

Celowa praktyka – robienie czegoś innego, aż stanie się to nawykiem

Mierzenie i monitoring zmian – czy teraz jestem bardziej efektywny i bardziej lubię moje życie/pracę/siebie, czy idę w dobrym kierunku? Nie da się podać ogólnego przepisu na budowanie indywidualnej siły i odporności psychicznej. Każdy z nas jest inny. Sposoby, które dadzą efekty w odniesieniu do jednej osoby, mogą nie zadziałać w przypadku innej. Fundamentalne znaczenie ma dobra diagnoza. Sprawdzenie własnej odporności psychicznej według opisanego powyżej modelu umożliwia badanie psychometryczne MTQ48, które powstało w wyniku współpracy AOJR International i prof. Petera Clougha. System online generuje trzy raporty opisowe: indywidualny, do coachingu i do oceny. Istnieje również możliwość wygenerowania raportu grupowego przedstawiającego profil odporności psychicznej dla danej grupy. Ma to znaczenie dla programów zmiany i rozwojowych, a także zastosowania grupowych interwencji. Dokładny opis koncepcji odporności psychicznej, jej przełożenie na nas i nasze życie, studia przypadków i więcej ćwiczeń można znaleźć w książce „Odporność psychiczna. Strategie i narzędzia rozwoju” autorstwa profesora Petera Clougha i Douga Strycharczyka.